دو توییت، عملکرد بوریس جانسون، نخست ‌وزیر بریتانیا، را در سالی که گذشت خلاصه می‌کند و آن را می‌توان در نمونه پرانعکاس «میم» شبکه‌های اجتماعی*، «چگونه شروع شد.... چگونه ادامه یافته است»، مشاهده کرد. 

درروز دوم ژانویه (سال ۲۰۲۰) نخست‌ وزیر بریتانیا لبخند بر لب، با اشاره دستی حاکی از موفقیت، با اطمینان خاطر اعلام می‌کند: «امسال سالی عالی برای بریتانیا خواهد بود.» 

وقایع دوازده ماه گذشته و هشدارهای پیش از کریسمس به ملت بریتانیا را به یاد بیاورید که نشان می‌دهد چگونه انتظارات جانسون در متلاطم‌ترین سالی که یک نخست‌وزیر در دهه‌های اخیر تجربه کرده، نقش بر آب شده است. 

نخست‌ وزیر با لحنی غمگین در مقابل دوربین می‌گوید: «در این کریسمس بسیار مهم است که همگان نهایت مسئولیت فردی را از خود نشان دهند. به روزهایی که در پیش است به دقت فکر کنید و این که چگونه می‌توانید به خودتان و دیگران بیشتر کمک کنید.»

در آغاز سال ۲۰۲۰ آقای جانسون سرخوش و خندان بود. او که طبیعتا فردی پر انرژی و خوشحال است، برای ارائه چشم‌اندازهای جالبی از آینده، با طیب خاطر از واژه‌ها و استعاره‌های پیچیده استفاده می‌کرد. او دلایل بسیاری برای خوشبین بودن به آینده داشت.  

تنها یازده روز از این‌ها مانده و من هرگز حتی یک لحظه، از آن‌ها خسته نشدم.

آقای جانسون با دستیابی به اکثریتی در پارلمان که از زمان نخست وزیری مارگرت تاچر بی‌سابقه بود، هردو حزب عمده مجلس نمایندگان را به اقلیت راند و خود را از دردسرهای بن‌بست‌های پارلمانی رهانید. او با برخورداری از اکثریت در پارلمان، توانست به آسانی موافقتنامه خروج از اتحادیه اروپا را که پیشتر ناممکن به نظر می‌رسید، از تصویب بگذراند و به استقبال روز سی و یکم - روز محبوب برگزیت – برود و همان گونه که وعده داده بود، «بریتانیای جهانی» را به عنوان یک کشور ماجراجوی مستقل، از بندهای بروکسل برهاند.     

آن دم، بی‌تردید لحظه‌ای بود که او به رویای کودکی‌اش برای «پادشاهی جهان» دست یافت.

اما اوضاع بدان ترتیب پیش نرفت.

در اوج بزرگترین موفقیت‌های آقای جانسون، بذر گرفتاری‌های آینده‌اش، با طنز تلخ روز ۳۱ ژانویه و نخستین موارد همه‌گیری کرونا کاشته شد.

البته، مدتی طول کشید تا نخست وزیر متوجه عمق وقایع شود.

در هفته پس از آن، آقای جانسون در یک سخنرانی در «گرینویچ» که به منظور آغاز مجدد کارزار بریتانیا «به عنوان فعال بازرگانی آزاد جهانی» برنامه‌ریزی شده بود، در نخستین واکنش به ویروس کرونا به مردم علیه «وحشتی که بُعد آن از منطق پزشکی بیشتر است و موجب لطمات واقعی و غیرضروری به اقتصاد می‌شود»، هشدار داد. او وعده داد که بریتانیا آماده است تا در واکنش (به همه‌گیری) «عینک کلارک کِنت را (اشاره به شخصیت سوپرمن که تظاهر می‌کرد گزارشگر ساده‌ای است که عینک می‌زند، اما در چرخش به سوپرمن، عینک گزارشگری را از چهره بر‌می‌داشت) از صورت بردارد و به داخل یک کیوسک تلفن بپرد و سپس با لباس و شنل سوپرمن خارج شود و در جایگاه قهرمان احقاق حق مردم جهان برای داد و ستد آزاد با یکدیگر، قرار گیرد.»

آقای جانسون در نخستین اجلاس «کبرا»، کمیته اضطرار دولت، برای بحث پیرامون این بیماری جدید حضور نیافت و آن حرکت، انتقادات بسیاری را علیه او برانگیخت. او سپس اعمال قرنطینه را تا هفته‌ها پس از سایر کشورهای اروپایی به تعویق انداخت. او در حالی که در تکرار توصیه‌های کارشناسان به مردم می‌گفت باید دست‌هاشان را منظما بشویند و فاصله‌گیری اجتماعی را رعایت کنند، خود آزادانه به فشردن دست بیماران مبتلا به کووید-۱۹ ادامه داد.

حتی پس از آن که دولت بریتانیا با رویارویی با واقعیت، ناچار به اعلام مقررات قرنطینه شد، آقای جانسون همچنان در ماه مارس با ابراز خوشبینی پیش‌بینی می‌کرد که کشور ظرف دوازده هفته «موج کووید-۱۹ را در هم خواهد شکست.»  

درروز ۲۷ مارس، شخص نخست‌وزیر به ویروس کرونا مبتلا شد و با عوارضی سخت، روانه بخش مراقبت ویژه بیمارستان شد. پس از بهبود، آقای جانسون که به روشنی سخت از ماجرای ابتلا به ویروس کرونا تکان خورده بود، گفت که بیماری‌اش «می‌توانست به مرگ بینجامد.»

از آن نقطه به بعد، مشکلات آقای جانسون از بابت همه‌گیری کرونا بی‌وقفه ادامه داشته است: از کمبود لوازم حفاظت شخصی گرفته تا آزمایش‌های ناکارآمد و برنامه ردیابی افراد که او بارها با مرارت فراوان پیاده کرد اما هرگز نتوانست کامل به سرانجام برساند، یا شکست ترغیب مردم به حفظ فاصله‌گیری اجتماعی، و یا نبودِ عملکرد قاطع در تقابل با همه‌گیری.

خودداری او از اخراج  یا حتی هشدار به دومینیک کامینگز، مشاور نزدیکش، در ارتباط با تخطی او از مقررات قرنطینه و سفرش از لندن به شهر «دارام»، اعتماد عمومی را از نخست‌وزیر در برخوردش به همه‌گیری سلب کرد.

... و در تمام این مدت، آقای جانسون در تضاد با انگیزه‌های اقتصادی‌اش، دستور داد میخانه‌‌ها، فروشگاه‌ها و واحدهای بازرگانی تعطیل شوند. او به دولت اختیار داد دستمزدهایی به کارمندان (بیکار) بپردازد که حتی سرسخت‌ترین سوسیالیست‌ها هم خوابش را نمی‌دیدند.

این سالی عالی برای بریتانیا خواهد بود.

کاهش موارد عفونت کووید-۱۹ در فصل تابستان، موجب شد تا نخست وزیر با سوء‌قضاوت در مورد روند همه‌گیری، بازگشت به زندگی عادی را ترغیب کند و به دنبال مشاورات نادرست به مردم، هشدار دهد که اگر به سر کارهاشان باز نگردند، اخراج خواهند شد.

اما پند و اندرزهای مکرر دولت که مردم را تشویق به صرف غذا در رستوران‌ها و کافه ها می‌کرد و به آنها اصرار می‌کرد پولشان را به منظور به حرکت انداختن چرخ اقتصاد در ساندویچ فروشی‌ها خرج کنند، با آغاز موج دوم کرونا در پاییز همزمان با بازگشت دانش‌آموزان و دانشجویان به آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها، مفهوم خود را از دست داد.

در گرماگرم این‌ها همه، شخص نخست وزیر نیز رویدادهای مهمی را در زندگی شخصی‌اش تجربه می‌کرد که هریک کافی بود زندگی هر فردی را مبدل به سالی شلوغ کند. او در سال ۲۰۲۰ از همسرش جدا شد، با کَری، دوست دخترش، نامزد کرد، و صاحب یک کودک دیگر شد.  

دولت آقای جانسون به رغم اکثریت قابل ملاحظه‌اش در پارلمان، هدف حملات شدید اعضای حزب محافظه‌کار خودش که با سیاست‌های او در ارتباط با محدودیت‌های کووید-۱۹ مخالفند، قرار گرفت. او با کناره‌گیری جمعی از وزرا و مدیران کل وزارتخانه‌ها، از جمله ساجد جاوید، وزیر دارایی‌اش، رو‌به‌رو شد که از قبول آن که مشاورانش تحت نظر دومینیک کامینگر عمل کنند، خودداری کرد.

دیگر وزرا و مدیران کل وزارتخانه‌ها در اعتراض به کاهش بودجه کمک‌های دولت، خودداری دولت در تامین هزینه غذای رایگان در مدارس در طول تعطیلات و تهدید آقای جانسون در شکستن قوانین بین‌المللی در مورد مرزهای ایرلند شمالی، از سمت‌هاشان کناره‌گیری کردند.

از سوی دیگر، خشم اعضای مخالف دولت از حزب محافظه‌کار پیرامون رفتار سختگیرانه آقای کامینگز در مورد آن‌ها، موجب بروز جنگی داخلی در مقر نخست وزیری شد که قهرمان برگزیت (اشاره به آقای کامینگز) را که به پروژه آقای جانسون جامه‌ای روشنفکرانه پوشانده بود، از تیم مشاوران نخست وزیر بیرون راند. 

سخنرانی آقای جانسون در گرینویچ در ماه فوریه، نمونه دیگری است که روشن می‌کند سال ۲۰۲۰ تا چه حد از انتظارات او دور افتاد.

در این کریسمس بسیار مهم است که همگان نهایت مسئولیت فردی را از خود نشان دهند. به روزهایی که در پیش است به دقت فکر کنید و این که می‌توانید به خودتان و دیگران بیشتر کمک کنید.

یک کریسمس کوچکتر، یک کریسمس ایمن‌تر است.

این آن لحظه‌ای بود که آقای جانسون امیدوار بود شکاف‌های ناشی از برگزیت را که پنج سال گذشته را در چنگال گرفته بود، از میان بردارد، سیاست‌های بریتانیا را همراه با جامعه به سوی آینده و افق توافق‌های بازرگانی جدید رهنمون شود، و تولدی دیگر در اقتصاد کشور ایجاد کند.

آقای جانسون حتی دیگر به واژه برگزیت اشاره نمی‌کند و تنها با ملاحظه و کمرویی، آن را «جنجالی که با حرف "بی" شروع می شود» عنوان می‌کند.  به همین گونه، در فرهنگ لغات او «عدم توافق (با اتحادیه اروپا) جای خود را به «ترتیبات مشابه با استرالیا» داد که بی‌تردید بیشتر نمایانگر امیدواری‌های آقای جانسون پیرامون تجسم سواحل آفتابی و اجاق‌های کباب‌پزی (در استرالیا) در اذهان است، تا صف کامیون‌ها در بنادر استان کنت.

امیدهای آقای جانسون برای آینده هرچه باشد، سال ۲۰۲۰ با مذاکرات لجوجانه با اتحادیه اروپا پایان یافت و با ضرب‌العجل‌های از دست رفته، سفرهای بی‌ثمر به بروکسل و چرخش بلاانقطاع عقربه ساعت در تهدید برگزیتی بدون توافق تا آخرین لحظات دوره انتقالی، که سرانجام بریتانیا را در نیمه شب ۳۱ دسامبر از بازار مشترک اروپا خارج کرد.

با پایان سال، توافق بازرگانی آقای جانسون با اتحادیه اروپا چنان محدود و ناکافی بود که برخی آن را تنها توافقی خواندند که از هیچ بهتر است.

... و با خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید، رویای یک قرارداد بازرگانی با ایالات متحده نیز نقش بر آب می‌شود.

در این میان، لیز تراس، وزیر بازرگانی بریتانیا، یک رشته قرارداد تجارتی با دیگر کشورها به امضا رسانده است که به استثنای چند مورد جزیی در قرارداد با ژاپن، همگی تکرار همان مزایایی است که بریتانیا تا پیش از این از بابت عضویت در اتحادیه اروپا از آن مستفید می‌شد. 

سال ۲۰۲۰ با تعطیل عید کریسمس و شیوع نوع مسری‌تر ویروس کرونا در بریتانیا به پایان رسید که مرزهای بخش عمده تامین مواد غذایی‌اش را با اروپا مسدود کرد. آقای جانسون باید امیدوار باشد که توزیع و تلقیح واکسن کرونا و ختم نهایی ماجرای برگزیت، دستکم متضمن ۲۰۲۱ بهتری باشد. 

هرچه رخ دهد، مشکل می‌توان تصور کرد که سال نو برای مردی که همکارانش در حزب محافظه‌کار او را به عنوان رهبری «برای ایام خوش» برگزیدند، به اندازه سال ۲۰۲۰ نومیدکننده  و تاریک باشد. 

* «میم»: رفتار، واژه یا تکیه کلامی که به‌سرعت در میان کاربران به صورت یک اصطلاح جا می‌افتد